Vorige zondag eindigden we onze blog met:
'In dit tijdperk staat de individuele expressie centraal.
Hoe geef ik vorm aan mijn eigen identiteit en leef ik mijn eigen levensovertuiging?’
Er zijn nogal wat mensen die het tijdperk van de authenticiteit beoordelen als een tijd van egoïsme, hedonisme (genotzucht) en individualisme. Ik zal niet ontkennen dat die aspecten er ook aan vastzitten, maar het is toch ook wel belangrijk om niet meteen een oordeel te vellen. Niemand kan zich volgens filosoof Charles Taylor aan die omstandigheden onttrekken. Welke levensbeschouwing wij ook aanhangen, wij hechten allemaal aan onze keuzevrijheid. Wij accepteren het niet meer dat onze levenspartner voor ons wordt uitgekozen of de carrière van onze ouders onze beroepskeuze bepaalt…
Iedereen kiest uit de verschillende elementen van het levensbeschouwelijke palet een eigen persoonlijke levensovertuiging. Mensen zoeken de levensbeschouwing die het beste bij hen past (authenticiteit). En ook hier geldt weer: dit geldt voor iedereen, of hij nu gelovig is of niet. Ook christenen zijn steeds minder geneigd levenslang lid te blijven van het kerkgenootschap van hun ouders. Hoe overtuigd en enthousiast men ook gelooft, men zoekt naar een omgeving, een kader waarbinnen men zich thuis voelt.
Deze nieuwe werkelijkheid, waaraan wij langzamerhand gewend zijn geraakt, leidt echter wel in toenemende mate tot de vraag of er nog zoiets is als een gemeenschappelijke waarheid. Doet de vraag naar de waarheid van levensbeschouwingen er dan helemaal niet meer toe? Is er alleen nog maar sprake van een eindeloze concurrentie tussen verschillende wereldbeelden en interpretatiekaders, waarbij ieder op zoek gaat naar zijn eigen waarheid? Ontstaat er niet een situatie waarin het onmogelijk is om vast te stellen wat de waarheid is en waarin we alleen nog maar te maken hebben met elkaar bestrijdende waarheidsclaims, zonder dat een ”objectief” oordeel mogelijk is?
Inderdaad lijkt dat wel meer en meer de situatie te zijn waarin we zijn aanbeland Als dat de situatie is, heeft het zelfs geen zin meer om te spreken van nepnieuws of feiten-vrije politiek, want de waarheid kan toch niet vastgesteld worden. Het enige wat ons nog te doen staat, is zoveel mogelijk steun te verwerven voor ons eigen ‘frame’. Vooral populistische politici hebben dit ontdekt en zetten alles op alles om, zonder te luisteren naar tegenargumenten, hun eigen frame als de enige waarheid geaccepteerd te krijgen.
We zijn in een tijdgeest terechtgekomen waarin er sprake is van een grote onverschilligheid jegens de waarde van waarheid. Zonder veel onderbouwing te hebben voor de waarheid van het eigen frame roept men om het hardst dat het frame van de ander een leugen is. Als Trump leugen op leugen stapelt, lijkt zijn achterban maar één ding te vinden: alle politici liegen, maar Trumps leugens zijn toevallig wel de beste.
Ook in een dergelijke situatie is het de taak van de filosofie om tot nadenkendheid en reflectie op te roepen. Waar er sinds de Tweede Wereldoorlog een grote argwaan bestaat jegens ”de grote verhalen”, omdat die tot levensgevaarlijke ideologieën kunnen uitgroeien, lijkt nu het besef binnen de filosofie door te dringen dat er maar weinig mensen zijn die nog geïnteresseerd zijn in de waarheid.
Wie in deze ‘post-truth’-samenleving kritisch wil zijn, zal weer aandacht moeten vragen voor de waarde van de waarheid.
Met Charles Taylor kunnen we concluderen dat stevige dogmatische discussies over de waarheid van wereldbeschouwingen in het tijdperk van de authenticiteit niet veel meer opleveren. Maar dat maakt de vraag naar de waarheid nog niet irrelevant. Juist in zo’n context is het van belang te erkennen dat de waarde van de waarheid een ‘morele vraag’; is geworden.
Voor de hedendaagse mens zijn geloof en levensbeschouwing opties geworden, waarin je zelf een authentieke keuze moet maken. In zo’n context komt het erop aan in je eigen leven en levenskeuzes te tonen dat de waarheid je niet onverschillig laat. Dat kun je laten zien door in je spreken en handelen eerbied en respect voor de waarachtigheid te tonen.
Met de term ”waarachtigheid” wordt de waarheidsvraag een morele vraag: Iemand toont in de wijze waarop hij spreekt en handelt dat de waarheid van wat hij zegt en van de onderbouwing van zijn keuzes hem niet onverschillig laat.
Naar mijn gevoel is mijn zoektocht nog niet ten einde … wat wil ik dan graag lezen of horen of zien? Ik weet het niet … Mischien zoek ik gewoon een weg om uit het ‘Leugenpaleis’ dat we nu aan een hoog tempo aan het creëren zijn, te kunnen ontsnappen? Of heb ik het gevoel dat het ‘
IK en het WIJ-veld’ niet kan of mag gescheiden worden?
Of trap ik in mijn persoonlijke valkuil, die ik als sjamane zo goed ken:
‘Doldraaien door alles te willen benoemen.’
Terwijl mijn talent is: ‘Oprechte verbindingen maken vanuit het hart.’
Misschien moet ik morgen, maar eens de verteller-sjamaan in mij loslaten op het thema ‘Waarheid’ om te zien wat er dan gebeurt.
En allicht, lieve lezer, maak jij me ook weer wijzer met je reactie, je feedback.
Waarvoor mijn oprechte dank.
Met dank aan inspirators: socioloog Haron Harambam, socioloog en filosoof Bruno Latour, filosofe Alicja Gescinska en filosoof Charles Taylor
Zaterdag 8 augustus 2020
Infospirator
Ik zit mee op je trein, Riet, en heel benieuwd wat er morgen volgt....